Toespraak van Zijne Majesteit de Koning bij het staatsbanket ter gelegenheid van het staatsbezoek aan Japan, Tokio

De toespraak is uitgesproken in het Engels.

Majesteit,

Het is voor mijn vrouw en mij een groot genoegen bij U en Keizerin Michiko te gast te zijn. Dat Kroonprins Naruhito en Prinses Masako ons hier eveneens verwelkomen, vergroot onze dankbaarheid. Reeds vele malen heb ik Uw land bezocht. Maar voor het eerst ben ik hier als Koning der Nederlanden. Ons eerste staatsbezoek buiten Europa brengen wij aan Uw land, waarmee wij een bijzondere geschiedenis en - zo vertrouwen wij - een succesvolle toekomst delen.

Oranda mo
hana ni kinikeri
uma ni kura

Ook de Hollanders
kwamen naar kersenbloesems
het paard gezadeld

Zo luidt een haiku van de grote dichter Bashō, uit 1679.

Wij zijn hier in de herfst en niet in het voorjaar. Maar toch breng ik graag dit gedicht in herinnering. Een aandenken uit de tijd dat de Hollanders als enige Westerlingen dit land mochten betreden.

Meer dan tweehonderd jaar lang was de Hollandse handelspost Deshima het enige verbindingspunt tussen Japan en het Westen. Een smalle brug tussen twee werelden en tussen twee beschavingen. Een brug waarover niet alleen specerijen, suiker, textiel en koper hun weg vonden. Maar ook boeken, instrumenten, kunstvoorwerpen, kennis en ideeën.

De stad Nagasaki verdient lof voor de restauratie van deze historische plaats en de herbouw van de brug. Ik hoop nog eens over die brug te kunnen lopen!

Deshima was de plek waar wij elkaars taal leerden spreken en elkaars wetenschap en cultuur leerden kennen. De rangakusha, de beoefenaars van de westerse studiën in het Nederlands, speelden daarbij een belangrijke rol. Een Nederlands sprekende Japanner,
Fukuzawa-san, siert zelfs vandaag nog Uw 10.000 Yen-biljet. Het is nog steeds een fascinerende gedachte dat Japan gedurende lange tijd naar de Westelijke wereld keek door een klein Nederlands venster.

Majesteit, ook toen Japan zich openstelde voor de buitenwereld, bleef de relatie tussen onze landen hecht. Bijvoorbeeld op het gebied van de medische wetenschap en de waterbouw. De Nederlandse ingenieur Johannis de Rijke is in Uw land nog steeds een bekende figuur. Maar wij beseffen heel goed dat Japan van oudsher zelf óók op dit gebied grote expertise had. Deshima bijvoorbeeld was een knap waterbouwkundig staaltje. Een kunstmatig eiland in zee, gefundeerd op palen, dat vele tyfoons trotseerde.

De geschiedenis van onze voorouders vergeten wij niet. Hun zwoegen, hun creativiteit, hun prestaties en hun onderlinge contacten hebben de wereld waarin wij nu leven vorm gegeven. Hun geschiedenis is nooit 'voorbij'. Hun nalatenschap blijft bij ons, zowel het mooie als het bittere erfgoed.

Zo vergeten wij ook niet - zo kúnnen wij niet vergeten - de ervaringen van onze burgers en militairen in de Tweede Wereldoorlog. De wonden die in die jaren zijn geslagen, blijven het leven van velen beheersen. Het verdriet om de slachtoffers blijft schrijnen. De herinneringen aan gevangenschap, dwangarbeid en vernedering tekenen het leven van velen tot op deze dag.

Ook in Japan heeft de bevolking ontstellend zwaar geleden onder de oorlog, vooral in de eindfase die met zoveel vernietigend geweld gepaard ging.

Erkenning van het leed dat mensen hebben ondervonden is de basis van verzoening. Velen in Japan en Nederland hebben zich actief voor die verzoening ingezet, waardoor nieuw vertrouwen kon groeien.

Eeuwenlang was een smalle brug van vijf meter breed de enige verbindingslijn tussen onze landen. Tegenwoordig zijn er ontelbare bruggen van vriendschap en samenwerking tussen Japan en Nederland. Over zee, door de lucht en digitaal.

Meer dan 450 Japanse bedrijven zijn in Nederland actief. Zij bieden direct werk aan meer dan 35.000 Nederlanders. Nederlandse ondernemers en deskundigen dragen op hun beurt bij aan ontwikkeling hier. Bij het verduurzamen van onze energievoorziening werken wij nauw samen. Ook verheugt het ons een bijdrage te kunnen leveren aan de wederopbouw van de tuinbouw in Miyagi, een van de regio's die in 2011 zo zwaar werd getroffen door de tsunami.
Een centrale vraag in Japan en in Nederland is hoe welvaart en een hoge kwaliteit van leven vast te houden in een samenleving die vergrijst. Het vergt denkkracht en daadkracht om duurzame groei op langere termijn te waarborgen. Noodzakelijke hervormingen zijn niet eenvoudig. Maar als er twee landen zijn die elkaar op dit gebied kunnen inspireren, dan zijn het wel Japan en Nederland. Als ik kijk naar de dynamische rol van ontwerpers, wetenschappers, kunstenaars en creatieve ondernemers in Japan en Nederland, dan denk ik: we kunnen samen zó veel! Ik hoop dat ons bezoek dat besef helpt versterken.

Dat geldt ook voor de verantwoordelijkheid die onze landen willen dragen voor de internationale rechtsorde en voor vrede en veiligheid. Japan is de vrede toegewijd en denkt na over hoe daar met een versterkte pro-actieve bijdrage in deze tijd het best invulling aan kan worden gegeven. Nederland heeft begrip voor dat proces en denkt met waardering terug aan de humanitaire rol die Japan speelde in Al Mutannah in Irak, tussen 2004 en 2006. Onze manschappen werkten daar zij aan zij.

Majesteit,
de toon voor onze samenwerking werd meer dan vier eeuwen geleden gezet door Shogun Tokugawa Ieyasu. Hij schreef in 1609 aan mijn verre voorvader Prins Maurits de volgende woorden: "Als twee landen naar hetzelfde doel streven, wat kan hier ooit tegen zijn, ook al liggen die landen nog zo ver van elkaar verwijderd. Uw schepen mogen in elke haven voor anker gaan. Laat ons van nu af aan onze vriendschap nog meer verdiepen."

Die eeuwenoude wens is ook de onze!

Graag nodig ik alle aanwezigen uit met mij het glas te heffen op Uw gezondheid, Majesteit, op de gezondheid van Keizerin Michiko en op de leden van Uw familie. Dat de
vriendschap tussen Japan en Nederland mag bloeien en vrucht mag dragen in de jaren die komen!