Toespraak van Koning Willem-Alexander bij de opening van de International Ombudsman Institute Conference, Den Haag
De toespraak is uitgesproken in het Engels.
Mevrouw Ramírez Hernández, dames en heren,
Hartelijk welkom in Den Haag. Het is een voorrecht u te begroeten, hier in de internationale stad van vrede en recht. U vertegenwoordigt ombudsinstituten uit meer dan 100 landen. Er zijn grote verschillen tussen uw organisaties, maar uw missie is hetzelfde. Uw werk richt zich op de bescherming van mensenrechten en de bevordering van goed bestuur. U komt op voor burgers die vastlopen in hun contacten met de overheid. En u helpt overheden hun dienstverlening te verbeteren.
We danken het woord ‘ombudsman’ aan Zweden. Een prachtig Zweeds begrip dat sinds de jaren zestig de wereld heeft veroverd. Een van de meest succesvolle Zweedse exportproducten ooit; misschien wel net zo bekend als IKEA en Abba.
In Nederland kennen we een Nationale Ombudsman sinds 1982. Zijn functie is verankerd in onze Grondwet. Ik vind het belangrijk om goed op de hoogte te blijven van belangrijke ontwikkelingen in het ombudswerk en daarom ontmoeten de Nationale Ombudsman en ik elkaar met enige regelmaat. Dat kan bij een werkbezoek zijn, of in een achtergrondgesprek. Maar het kan ook gekoppeld zijn aan een internationale activiteit, zoals een staatsbezoek.
Ik herinner me nog goed het gesprek dat de Koningin en ik anderhalf jaar geleden in Athene voerden met de Griekse en Nederlandse Ombudsmannen. Beiden werken al lange tijd samen als het gaat om het waarborgen van de grondrechten van burgers en migranten. Het was een heel indringend gesprek. Ik heb toen gezien hoe belangrijk internationale kennisuitwisseling is in uw werk. Deze conferentie staat óók in dat teken en is daarom van grote waarde.
U doet uw werk in turbulente tijden. Waar ter wereld we ook wonen, we moeten een antwoord vinden op vragen die diep ingrijpen in ons leven. Hoe reageren we op klimaatverandering? Welke rol gunnen we artificial intelligence in het menselijk verkeer? Hoe voorkomen we dat groepen zich afzonderen in hun eigen bubble? Hoe versterken we het vertrouwen tussen burgers en overheid nu nepnieuws en complottheorieën welig tieren? En hoe zorgen we dat iedereen ongeacht afkomst of inkomen kan meedoen in een samenleving die steeds complexer wordt?
Overheden werken voortdurend aan wetten en regels die hierbij houvast en richting geven. Het mooie aan uw werk is dat u kijkt hoe die wetten in de praktijk uitpakken voor burgers. U bent een bondgenoot van mensen die door overheidshandelen in de knel komen. Vermalen in de bureaucratie. Van het kastje naar de muur gestuurd. Genegeerd, tekortgedaan, oneerlijk behandeld.
Daarmee bent u niet alleen een steun voor burgers, maar óók voor overheden! Want zij kunnen leren van uw bevindingen. Zij kunnen hun blinde vlekken ontdekken en hun manier van werken verbeteren. U bevordert het ‘zelfreinigend vermogen’ van de publieke dienstverlening. En dat is goed voor iedereen en met name voor de mensen die kwetsbaar zijn en moeilijk gehoor vinden.
Uiteraard is dit alleen mogelijk als u uw werk onafhankelijk kunt doen. Het is goed dat het principe van uw onafhankelijkheid binnen de Raad van Europa en de Verenigde Naties steeds weer wordt bevestigd.
Het is mijn overtuiging dat ombudsinstituten een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het vertrouwen dat burgers in hun overheid hebben. Geen overheid is feilloos. Fouten en tekortkomingen zullen er altijd zijn. Maar door uw werk komen gebreken aan het licht en kunnen omissies worden goedgemaakt. We kunnen leren van dingen die misgaan en juist door daar open over te zijn, komen we samen verder!
U mag dan ook trots zijn op uw belangrijke werk dat u verricht in het algemeen belang.
Deze conferentie onder het motto ’the Value of the Future’ is een uitgelezen gelegenheid om kennis te nemen van de ervaringen van uw collega’s, dichtbij en ver weg. Samen wilt u een bijdrage leveren aan een duurzame en inclusieve samenleving. Ik hoop dat u nieuwe inspiratie opdoet die u meeneemt naar uw eigen land en wens u fantastische dagen toe!
Dank u wel.