Kersttoespraak 2001
Kerstmis is het feest van mede-menselijkheid en bezinning op het leven. In de geboorte van een Kind, teerbemind en kwetsbaar, komt God de mens nabij. Door de eeuwen heen is dit gevierd als licht in een wereld waarin veel somberheid heerst. In deze dagen beklemt ons meer dan ooit de chronische en diep gewortelde ongelijkheid op onze overvolle aarde. Mensen zijn bang en onzeker geworden; van alle kanten wordt het leven bedreigd.
Fanate haat en de vernietigende kracht van het kwaad troffen de westerse wereld dit jaar met een schok die gevoelens van geborgenheid aantast en diep ingrijpt in vermeend welbehagen. Het menselijk bestaan is intens kwetsbaar en de samenleving broos, juist waar onze moderne maatschappij met al zijn luxe en gekoesterde zekerheden een gevoel van onaantastbaarheid heeft gebracht.
Het gebrek aan eerbied voor leven èn dood en de onverdraagzaamheid van waaruit terreur wordt gevoed, confronteren ons met een gedachtengoed dat verbijstert. Gods vrede wordt immers in alle wereldgodsdiensten centraal gesteld. Respect voor de heiligheid van het menselijk leven is de hoeksteen van elke religieuze moraal. In rechtvaardigheid wordt de grondslag gezien van het menselijk samenleven. Daarbij is medemenselijkheid het algemeen aanvaarde uitgangspunt.
Niettemin heeft de geschiedenis geleerd dat geen enkele religie gevrijwaard is tegen misbruik en valse verkondiging. Wanneer ideologieën en geloofsinterpretaties aanzetten tot onverdraagzaamheid, haat aanwakkeren en agressie voeden, houdt tolerantie op. Waar het algemeen belang wordt geschaad en de rechten van de mens worden geschonden, moet een heldere grens worden gesteld. Ten aanzien van principes en normen van de rechtsstaat kunnen geen concessies worden gedaan.
Tot de beginselen van onze democratie behoren in ieder geval erkenning van verscheidenheid in levensovertuiging en respect voor geloof van een ieder. Dit verlangt een open oog voor de opvattingen en eigen cultuur van anderen. Voor een goede verstandhouding is het nodig over en weer verschillen te erkennen, zich in achtergronden te verdiepen en samen te zoeken naar evenwichtige verhoudingen. Dat vraagt om een dialoog waarbij niemand kan worden gemist.
De problemen van deze wereld zijn zo ingrijpend dat mensen in hun onzekerheid soms verlamd raken. Om boven gevoelens van onmacht uit te stijgen is moed nodig en wijsheid. Tegenover daden van haat biedt wraakzucht geen oplossing. Oog om oog maakt de wereld blind. Wanneer we een andere kant op willen, dan zal gezocht moeten worden naar mogelijkheden de spiraal van vijandschap te doorbreken. Wie zich wil keren tegen het kwaad zal ook eigen verantwoordelijkheid onder ogen moeten zien. In de manier waarop wij denken over anderen en in het omgaan met elkaar komen de waarden tot uitdrukking waarvoor wij staan.
Verdraagzaamheid is een instelling die elk mens zich zelf kan eigen maken en ook een levenshouding die van generatie op generatie moet worden doorgegeven. Respect voor de medemens vereist dat we eigen gelijk niet steeds voorop stellen. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Elkaar te begrijpen vergt veel van ons: het blijft een leerproces. Anderen alleen maar dulden is niet genoeg. Betrokkenheid bij het leven van onze medemensen is wèl iets anders dan gemakzuchtig gedogen. Waar het gaat om de principes die vreedzaam samenleven mogelijk maken kan van onverschilligheid geen sprake zijn.
Het jaar dat bijna achter ons ligt, veranderde ons wereldbeeld. Bij alle welvaart werden wij ons bewust van eigen kwetsbaarheid en van de pijnlijke onvolmaaktheid in de maatschappij van vandaag. Maar het gevoel van onzekerheid heeft ons er ook van doordrongen dat de wereld er niet op vooruit gaat wanneer wij mensen met de rug naar elkaar blijven staan; uiteindelijk zijn wij op elkaar aangewezen. Saamhorigheid geeft de kracht om wanhoop te boven te komen en weerstand te bieden tegen het kwade.
Veiligheid vindt een mens in gemeenschap met anderen. Het komt er op aan niet toe te geven aan gevoelens van machteloosheid maar samen inspiratie te vinden in naastenliefde. Met de naaste verbonden zijn geeft ongekende kracht. Vertrouwen herstellen kan alleen samen, in de overtuiging dat niet haat en geweld het laatste woord hebben maar liefde. Dat God ons mensen tegemoet komt in het Kerstkind bemoedigt en sterkt ons in de overtuiging dat uiteindelijk het goede heersen zal tussen mensen en dat wij zijn opgenomen in een geschiedenis die verder reikt dan de bedreigingen van vandaag. Kerstmis is de bezegeling van Gods belofte dat wij veilig zijn bij Hem en dat Hij ons wil laten delen in Zijn vrede op aarde.
Ik wens U een gezegend Kerstfeest.
Muziek
Muziek voor aanvang Kersttoespraak:
Begin van "In Uw Koninkrijk" (Russisch-Orthodoxe Kerstmuziek) - Hristov (1'16")
Bulgaars Nationaal Koor o.l.v. Georgi Robev
(Brilliant Classics 99216)
Muziek na de Kersttoespraak:
Eerste couplet van "Caelestis Urbs Jerusalem"- Alphons Diepenbrock (1'19")
Nederlands Kamerkoor o.l.v. Uwe Gronostay
(NM Classics 92039)
U kunt op Eerste Kerstdag vanaf 14.30 uur de Kersttoespraak van H.M. de Koningin opvragen via de NOS-website.