Toespraak van de Prins van Oranje bij opening Watermanagementcentrum Nederland te Lelystad
'Houston, we have a problem'.
Wie kent ze niet, die beroemde woorden uit de film Apollo 13?
Dames en heren,
Als er in de ruimtevaart iets misgaat, staat 'Houston' paraat. Iedere astronaut, ook onze eigen Andre Kuipers, weet het: daar in Houston houden ze ons goed in de gaten.
En zo zijn er meer controlekamers. Zoals op onze drukke snelwegen, waar de camera's van de Verkeerscentrales alles zien. Elke file. Elke spookrijder. Elk ongeval.
Of in de weerkamer van het KNMI. Waar men voortdurend klaarstaat om de verwachtingen aan te passen. Of te waarschuwen voor extreem weer.
Vandaag heeft Nederland er een nieuw zenuwcentrum bij.
Dat van ons watersysteem. Dit WaterManagementCentrum is de vraagbaak voor publiek en professionals.
De plek waar alle belangrijke informatie over ons water bij elkaar komt.
Lelystad is dus het 'Houston' van het Nederlandse waterbeheer. We houden de toestand van ons water hier met argusogen in de gaten. En we kunnen hier snel en adequaat reageren op veranderingen of noodsituaties.
Bijvoorbeeld op teveel water. Als de Maas en Rijn buiten hun oevers dreigen te treden. Of als het zeewater over de Oosterscheldekering dreigt te slaan.
Maar ook op te weinig water. Als aanhoudende droogte onze rivierdijken verzwakt. En de koeling van energiecentrales in het gedrang komt. En op de kwaliteit van het water.
Als ons zwemwater wordt bedreigd door blauwalg. Zoals in september in de Oosterschelde.
Of onze rivieren en sloten door schadelijke stoffen. Zoals in februari, na de brand in Moerdijk.
Zo'n zenuwcentrum hebben we nodig. Niet omdat we op de rand staan van een nieuwe catastrofe. Maar om goed voorbereid te zijn.
Want ons watersysteem is een ingewikkelde legpuzzel. Alles heeft met alles te maken. En de belangen zijn groot.
Ons land is een dichtbevolkte rivierdelta. Ons geld wordt voor een groot deel onder de zeespiegel verdiend. En de toestand van ons water verandert continu. Die legpuzzel levert dus elke dag een ander plaatje op.
De toekomst van Nederland is van veel factoren afhankelijk. Maar water is daarin altijd essentieel geweest en zal dat altijd blijven.
We kunnen dus niet anders dan voortdurend innoveren en inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Als voorzitter van de Adviescommissie Water zie ik dat ons land daar al hard aan werkt. Onze waterkeringen worden voortdurend getoetst en waar nodig verbeterd. Ook aan het Deltaprogramma wordt hard gewerkt. En vandaag openen we dit WaterManagementCentrum.
In ons waterbeleid zoeken we steeds naar nieuwe oplossingen. Beleid en uitvoering rond ruimtelijke ordening, natuur, veiligheid en water zijn nauw met elkaar verbonden. Het is dus goed dat we ze in beleid en uitvoering blijven verbinden.
Er is echter ook een risico. Deze manier van werken kan ervoor zorgen dat Water bij de afweging van belangen minder prioriteit krijgt dan noodzakelijk. En dat kan weer leiden tot gevaarlijke situaties en hogere kosten.
De Adviescommissie Water heeft daarom deze week een nieuw advies uitgebracht. Een advies over de bestuurlijke balans in het waterbeheer.
De commissie pleit voor samenspraak én tegenspraak. Daar wordt het handelen van de overheid in het algemeen beter van. Zoals de subtitel van het advies schrijft: 'door wrijving krijg je glans.' Of, zoals de subtitel van het advies luidt: 'Evenwicht door tegenwicht'.
Zonder andere belangen tekort te doen, ziet de Commissie waterbeheer als een autonoom belang. Water verdient een duidelijke positie, zodat het altijd expliciet tegen andere belangen wordt afgewogen. Zelfstandig en zichtbaar.
Daarbij hoort een onafhankelijke en taakgerichte organisatie voor het uitvoeren van Waterbeleid. Een organisatie die te midden van het afwegen van alle belangen de ogen gericht houdt op de bal.
Natuurlijk is de wijze van organiseren een politiek vraagstuk. Maar de manier waarop de Waterschappen al ruim 750 jaar zorg dragen voor ons watersysteem, zegt iets over het belang van een onafhankelijke uitvoerder.
De scheiding van taken is, ook nodig tussen degene die in het Waterbeheer de normen stelt en degene die het beleid uitvoert. En voor Waterveiligheid en het toetsen van primaire waterkeringen hoort daar, in de ogen van de commissie, ook een onafhankelijke toezichthouder bij.
Die zelfstandige positie kan niet zonder transparantie. De commissie ziet dat Rijkswaterstaat en Waterschappen die openheid nu al tonen. Blijf dat doen. Want inzicht in uw kosten en werkwijze vergroot het vertrouwen van mensen in wat u doet. Blijf elkaar dus ook opzoeken en leer van elkaar.
Maar bij transparantie gaat niet alleen over de harde opbrengst van elke uitgegeven euro. Het gaat er om dat u ook de context toont. In het waterbeleid is tenslotte maar zelden snelle winst te halen. Wat we nu doen, betaalt zich vaak pas op de lange termijn uit.
Dames en heren,
Honderd jaar geleden hadden we hier niet kunnen staan. Op deze plek kolkte toen nog het woeste water van de zilte Zuiderzee. Er was nog geen Afsluitdijk. En van Lelystad had nog geen mens gehoord.
Maar vanaf nu is deze stad het zenuwcentrum van ons waterbeheer. Ik ken geen toepasselijker plaats voor het Watermanagementcentrum.
'Houston' ligt vanaf nu ook in de Flevopolder.4,5 meteronder NAP. Misschien dat sommige mensen dat een risico vinden. Maar het toont het vertrouwen dat u heeft in ons Waterbeheer.
Deze controlekamer vormt daarvan de ogen en de oren. Hier wordt, om de dichter Hendrik Marsman te parafraseren, de stem van het water niet altijd gevreesd, maar wel altijd gehoord.
Dank u wel.