Toespraak van Koningin Máxima, Third World Conference of Women’s Shelters, Den Haag, 4 november 2015
De toespraak is uitgesproken in het Engels.
Dames en heren,
Wij zijn bij elkaar gekomen om te praten over de aanpak van geweld tegen vrouwen. Een probleem dat overal speelt. In alle landen, in alle culturen, bij alle sociale groepen en onder alle leeftijden. Vaak blijft het verborgen voor de buitenwereld. En juist daarom heeft het onze aandacht zo nodig.
Miljoenen vrouwen - en hun kinderen - kennen de angst, de eenzaamheid en de schaamte die voortkomen uit huiselijk geweld.
U kent die gevoelens óók, als hulpverleners in een inloophuis, een shelter of hulporganisatie.
Ik heb veel respect voor Uw werk en voor Uw commitment. U bent uit meer dan 100 verschillende landen hierheen gekomen om ervaringen te delen en te leren van Uw collega's, zodat vrouwen en kinderen die hulp nodig hebben beter beschermd kunnen worden. Nederland is er trots op U te kunnen verwelkomen.
De aanwezigheid van Prinses Mary geeft aan deze conferentie nog een extra dimensie. Al acht jaar bent U als Voorzitter van de Mary Foundation actief en geeft U vrouwen de moed om uit de cirkel van geweld te stappen.
Er is geen rechtvaardiging voor huiselijk geweld. Nooit. Daarover kunnen we absoluut helder zijn.
Tegelijk zijn er geen gemakkelijke oplossingen. Wie zich in het onderwerp verdiept, ziet hoe gecompliceerd de situatie is waarin de betrokken vrouwen leven. En hoe wijdvertakt en hardnekkig dit probleem is.
Een derde van de vrouwen in de Europese Unie kent fysiek of seksueel geweld uit eigen ervaring. In andere regio's ligt dit niet veel anders. Eén op de drie geweldsincidenten waarvoor in Nederland de politie uitrukt, betreft huiselijk geweld. Het is een donker geheim achter honderdduizenden voordeuren.
'Thuis' zou een veilige plek moeten zijn. Een plaats waar je jezelf kunt zijn, samen met de mensen die je lief zijn. Het is tragisch dat zoveel mensen die veilige plek niet hebben.
We weten dat dit probleem het levensgeluk van miljoenen vrouwen ernstig schaadt. Ook hun gezondheid lijdt eronder. Volgens de World Health Organization hebben vrouwen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld een verdubbelde kans op een depressie of een verslaving. Vier op de tien lopen fysieke verwondingen op. 'A global public health problem of epidemic proportion, requiring urgent action'. Zó noemt de WHO geweld tegen vrouwen.
En daar blijft het niet bij. Ook op de carrière van vrouwen heeft het een negatieve invloed. Minder concentratie tijdens het werk of tijdens de studie. Minder zelfvertrouwen. Meer verzuim. Slechter presteren. Daarmee staat ook de toekomst van deze vrouwen op het spel. Dit maakt het probleem nog urgenter. Uit Canadees onderzoek bleek dat 8 procent van de slachtoffers zelfs haar baan is kwijtgeraakt door het geweld. In Nederland worden de economische kosten van huiselijk geweld geschat op ruim 450 miljoen euro per jaar.
De problematiek is enorm complex. Wat het nog complexer maakt, is dat iedere vrouw haar eigen persoonlijke verhaal heeft. Algemene antwoorden bestaan niet.
Daarom is het zo goed dat U vandaag en morgen bij elkaar bent om kennis en ervaringen te delen.
Hoe ingewikkeld het vraagstuk ook is, er lijken wel enkele inzichten te zijn die ons houvast geven.
In de eerste plaats is het belangrijk dat vrouwen hun verhaal durven delen. Praten met een vertrouwd persoon helpt om uit de cocon van angst en eenzaamheid te breken. Ook op het werk kan het helpen om collega's of je baas in vertrouwen te nemen. Uit onderzoek in Canada blijkt dat meer dan de helft van de betrokken vrouwen daarmee positieve ervaringen heeft.
Het is dan natuurlijk wel nodig dat er ook een atmosfeer van vertrouwen is op het werk. Een land dat hiermee voorop loopt, is Australië. Veel bedrijven in Australië beseffen hoeveel schade huiselijk geweld aanricht en proberen hun werknemers te ondersteunen, onder meer door het creëren van een 'safe workplace'. De Australische aanpak kan hopelijk andere landen inspireren!
Hiermee verbonden is het tweede element dat ik wil noemen: de economische positie van vrouwen en hun financiële veerkracht. Als je financieel afhankelijk bent van je partner, is het veel moeilijker om los te breken uit de cirkel van geweld en een nieuwe start te maken. Daarom moeten we blijven werken aan de economische 'empowerment' van vrouwen, in combinatie met onderwijs en bewustwording.
Er is nog steeds een 'gender gap' in veel landen in de toegang tot financiële diensten. In ontwikkelingslanden hebben vrouwen minder dan mannen toegang tot financiële dienstverlening. Het verschil is negen procentpunt. Ik heb grote waardering voor de inspanningen in een aantal landen om daar verandering in te brengen. In Kenia bijvoorbeeld is zichtbaar hoe marktvrouwen kunnen profiteren van een simpele eigen spaarrekening. Hun eigen uitgaven en investeringen nemen daardoor fors toe. En daarmee de greep op hun eigen leven.
Ook in Europese landen is veel aandacht voor de economische veerkracht van vrouwen. In Nederland is Women Inc. een goed voorbeeld: een netwerk dat alle krachten mobiliseert om de kansen voor vrouwen te versterken.
En in Denemarken is er 'Advice for Life', een initiatief van de Mary Foundation. Dit mentorprogramma biedt vrouwen die het slachtoffer zijn van huiselijk geweld financiële, juridische en sociale ondersteuning.
Er is nog een derde inzicht dat ons verder kan helpen: hou rekening met de persoonlijke situatie van vrouwen en betrek zo mogelijk het hele gezin bij de oplossing.
Sinds 1974 bestaan er in Nederland blijf-van-mijn-lijfhuizen waarvan het adres strikt geheimgehouden wordt. Opvang op een geheime plek kan veel onheil voorkomen. Maar in andere gevallen is het juist beter om de opvang midden in de buurt te organiseren, in een open sfeer, in een gebouw waar vrouwen bezoekers kunnen ontvangen. De vrouwen èn hun partners kunnen dan samen hulp krijgen om uit de geweldsspiraal te komen en een relatie op te bouwen die gebaseerd is op gelijkwaardigheid en wederzijds respect.
De ervaring leert dat veel slachtoffers het contact met de plegers van huiselijk geweld niet willen verbreken, bijvoorbeeld omdat zij samen kinderen hebben. Dan is het goed alle gezinsleden te betrekken bij het hulpprogramma. Zo is het makkelijker voor de vrouwen de draad weer op te pakken en kunnen gezinnen zich beter voorbereiden op een toekomst zonder geweld.
In 2011 opende ik het eerste opvanghuis in Nederland met deze aanpak: het Oranje Huis in Alkmaar. Het kon tot stand komen dankzij de steun van onder andere het Oranje Fonds, dat mijn man en ik als geschenk kregen bij ons huwelijk en waarvan wij beschermpaar zijn. Bewoners en medewerkers van het Oranje Huis vertelden me hun verhaal. De directeur zei: "We gaan in gesprek met slachtoffer en dader. We vluchten niet. We praten."
Deze nieuwe aanpak heeft internationaal veel belangstelling gewekt, en wordt ook in andere landen geïntroduceerd. Een voorbeeld van de grote waarde van uitwisseling van kennis en ervaringen.
Dames en heren, de Verenigde Naties hebben de aanpak van geweld tegen vrouwen een belangrijke plek gegeven in de Duurzame Ontwikkelingsdoelen voor de komende 15 jaar. "Achieve gender equality and empower all women and girls" is een van de doelen. "Eliminating all forms of violence against all women and girls in public and private spheres" is daarbij volgens de VN essentieel.
Uw werk is mondiaal van betekenis! Vandaag geven we samen een heldere boodschap af. Iedereen heeft recht op een leven zonder geweld. Wie te maken heeft met huiselijk geweld, mag nooit alleen komen te staan en verdient altijd een nieuwe, veilige start. Laat onze gebundelde kracht sterker zijn dan de angst en de eenzaamheid van de slachtoffers en laten we hun hoop geven op een betere toekomst!
Ik wens U een vruchtbare conferentie.
Dank U wel.