Toespraak van Koningin Máxima bij het UNLimited festival van Universiteiten van Nederland, Den Bosch
Minister Dijkgraaf, professor Verbeek, dames en heren,
Wat fijn om in uw midden te zijn! Deze dag staat in het teken van de kracht van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek. De samenleving heeft u nodig! Zonder wetenschappers staan we machteloos bij het oplossen van de grote vraagstukken van onze tijd op het gebied van energie, gezondheidszorg, veiligheid, duurzame ontwikkeling en nog zoveel meer.
Het is cruciaal dat steeds nieuwe generaties academici opstaan om dit belangrijke werk voort te zetten. En dat begint in de studentenjaren.
De studententijd. De mooiste tijd van je leven! Dat hoor je zo vaak. En voor veel mensen is het gelukkig ook zo.
Maar het studentenleven kan ook stressvol zijn. Er zijn zoveel vragen die zich opstapelen.
Waar vind ik een kamer? Hoe kom ik financieel rond? Kan ik mijn studie wel aan? Presteer ik wel goed genoeg? En als ik straks afgestudeerd ben, hoe ziet de wereld er dan uit? De klimaatcrisis, de woningcrisis, financiële onzekerheid, de oorlog in Oekraïne; het houdt studenten allemaal bezig.
En daar komt nog het gevoel van veel jongeren bij dat ze doorlopend moeten werken aan hun cv. Met een extra stage, een bestuursfunctie of vrijwilligerswerk gaan ze de competitie aan met anderen. Dat voert de druk nóg hoger op.
Samen met de minister nam ik in juni het rapport ‘Harder, Better, Faster, Stronger’ in ontvangst. Een samenwerkingsproject van Trimbos-instituut, RIVM en ECIO.
Het rapport was een wake-up call over stress en prestatiedruk onder jongeren.
Studenten vertellen dat ze altijd ‘aan’ staan. Er is geen tijd voor reflectie en geen ruimte om te falen. Terwijl het juist in je studententijd zo belangrijk is die ruimte te krijgen. De ruimte om fouten te maken en om je te bedenken. De ruimte om te ontdekken wie je bent. Wat je wilt. Waar je je thuis voelt.
Dit zijn vragen waar niemand meteen een antwoord op heeft. Onzekerheid en twijfel horen bij het leven. Zeker als je jong bent. Net als het besef dat het leven niet maakbaar is. Soms lukt iets niet. Dat hebben we allemaal.
We moeten voorkomen dat we onzekerheden en twijfels te snel problematiseren. Laten we niet te snel een etiket op onze studenten plakken.
Met een luisterend oor en aandacht op een vertrouwde plek zijn veel studenten al geholpen.
Dat luisterend oor kunt u zijn. Door vroeg signalen op te vangen, kunnen we voorkomen dat mentale problemen bij jongeren te groot worden. Mentale problemen ontstaan immers vaak al op jonge leeftijd; driekwart ontstaat voor het 25ste levensjaar. Signalering in de studentenjaren is dus cruciaal.
Nu hoor ik u denken; maar we moeten al zo veel in het onderwijs. Ook dit nog erbij? Maar het gaat niet om grote veranderingen.
Het gaat om oog hebben voor de behoeften van de studenten. Dat begint met duidelijkheid over praktische zaken als lesstof en collegetijden. Belangrijk is ook: aandacht voor cognitieve vaardigheden van studenten. Zoals: je kunnen concentreren, kunnen plannen, je eigen werk kunnen evalueren. We weten dat deze vaardigheden een positieve uitwerking hebben op de mentale gezondheid.
En vervolgens gaat het om het echt zien van een student, door een vraag te stellen, door te luisteren.
Zo ervaren studenten dat ze de ruimte hebben om hun eigen weg te vinden. De ruimte om mogelijkheden te verkennen en van koers te veranderen als dat nodig is.
Als we erin slagen om jonge mensen het gevoel te geven dat ze er niet alleen voor staan, is er al heel veel gewonnen.
Vorig jaar hebben we Stichting MIND Us gelanceerd. Ons doel is om jongeren van 12 tot 27 jaar te helpen meer grip te krijgen op hun mentale gezondheid.
Dit doen we door aan te sluiten bij de leefgebieden van jongeren zelf. Hun wijk, hun sportclubs en verenigingen, hun sociale media en hun school of college. We bedenken geen nieuwe projecten, maar bouwen voort op alles wat al beschikbaar is en wat werkt. Samen met de jongeren zelf.
Universiteiten van Nederland heeft MIND Us gevraagd als inhoudelijk partner mee te denken. Dank voor het vertrouwen in MIND Us!
Minister Dijkgraaf, ook uw betrokkenheid bij dit onderwerp is van grote waarde. Ik denk bijvoorbeeld aan uw inzet voor het Landelijk Kader Studentenwelzijn, opgesteld in samenwerking met alle betrokken partijen binnen het hoger onderwijs. Een belangrijke stap, waarbij de uitvoering in de praktijk echt het verschil kan maken voor studenten.
Stress en onzekerheid zullen er altijd zijn. Hoe je ermee omgaat, dáár gaat het om. Het is een taak van ons allemaal, van docenten, van onderwijsinstellingen, van de overheid, van ouders en van studenten zelf om de druk van de ketel te halen.
Want écht: het hóeft niet allemaal ‘harder, better, faster, stronger’! Het mag ook met een omweg, met wat meer ontspanning en onderling begrip en met het besef dat een mindere dag er gewoon bij hoort.
Zo helpt u een nieuwe generatie wetenschappers en onderzoekers op weg. En daar heeft de hele samenleving profijt van!
Dank u wel.