Toespraak van de Prins van Oranje, 26 november 2007

Toespraak | 26-11-2007

Mevrouw de Staatssecretaris, mijnheer de Commissaris van de Koningin, mevrouw de Burgemeester, dames en heren,

Vorige week was ik samen met mijn vrouw in New York om met VN-secretaris-generaal Ban Ki-Moon de aftrap van het Internationale Jaar van de Sanitatie te verrichten. Ik vroeg mijn gehoor, onder wie verheugend veel belanghebbenden en betrokkenen die aan de basis actief zijn zich voor te stellen wat het zou betekenen als er in het gebouw van de Verenigde Naties geen wc's aanwezig zouden zijn. Maakt U zich geen zorgen, ik ga dat trucje hier vanavond niet herhalen! Het is niet origineel meer en bovendien is het hier in Nederland al net zo ondenkbaar als in het centrum van New York. Met alle wet - en regelgeving in ons land weet U waarschijnlijk beter dan ik hoeveel WC potten er minimaal per bezoeker beschikbaar moeten zijn. En als die toiletten niet hygiënisch verantwoord onderhouden worden of schoon gemaakt zouden zijn, waren wij waarschijnlijk niet eens binnen gekomen omdat een inspectiedienst de deur zou hebben afgesloten. En voor het buiten ontlasten zou U ook eerst Uw jas bij de garderobe op moeten halen, omdat het buiten koud en nat is en dit soort situaties zijn toch alleen in warme en droge landen. De ver van ons bed show dus!

Waarom hebben wij dan zo'n Internationaal jaar nodig en waarom zijn wij hier dan vanavond bijeen om de nationale aftrap van dat jaar te verrichten? Wij hebben tenslotte al bijna 2 eeuwen de beschikking over sanitaire voorzieningen en riolering die bij ons de doorbraak waren in de afname van sterfte cijfers. Hierdoor kunnen wij in het Westen een waardig en gezond leven leiden. 2,6 miljard mensen op deze wereld kunnen slechts dromen dat zij ook in zulke omstandigheden kunnen leven. Iedere dag overlijden er 7500 mensen, waarvan 5000 onder de vijf jaar oud, door onhygiënische toestanden aan één van de vele voorkomende watergerelateerde ziekten. Of beter gezegd, aan één van de vele voorkombare watergerelateerde ziekten!

Omdat ik naast vele andere dingen ook nog eens beroepspiloot ben, zou ik dat sterftecijfer graag willen vertalen in een Boeing 747 equivalent. Dagelijks gaat het om ongeveer 22 Boeing 747 equivalenten die door een bekend en oplosbaar technisch mankement crashen. Hoe lang denkt u dat het zou duren voordat alle 747's wereldwijd aan de grond worden gehouden als er daadwerkelijk zoveel toestellen dreigen neer te storten? Ik verzeker U dat dat na de eerste of hooguit tweede crash al het geval zal zijn! Als het lek boven is en de oplossing bekend, zoals het bij sanitatie in ieder geval wel al het geval is, zullen kosten nog moeite gespaard worden dit euvel te verhelpen, voordat de eerste 747 weer het luchtruim mag kiezen. En daarom is zo'n internationaal jaar juist zo belangrijk; er is nu eenmaal wèl een kans dat U of ik in zo'n 747 zitten, maar wij worden zelf niet geconfronteerd met de desastreuze gevolgen van het totale gebrek aan duurzame sanitatie en schoon drinkwater! Dit jaar moet een belangrijke impuls geven aan de bewustwording van dit drama waar 40% van de wereldbevolking wèl dagelijks mee geconfronteerd wordt. 2008 moet leiden tot de politieke wil om ook daadwerkelijk de beloofde Millennium Ontwikkelings Doelstelling te realiseren. Belofte maakt nu eenmaal schuld!

Sanitatie, een woord dat volgens de Van Dale in het Nederlands niet eens bestaat! Toch wil ik dat woord graag vasthouden, omdat het hier niet alleen gaat om sanitaire voorzieningen, zeg maar de hardware, maar vooral ook om de bewustwording van - en educatie over nut en noodzaak van goede hygiënische leefomstandigheden, om een gezond en waardig leven te kunnen leiden, waardoor verdere ontwikkeling niet langer een utopie hoeft te zijn.

Duurzame sanitatie, in combinatie met schoon drinkwater, levert niet alleen de best denkbare vorm van preventieve gezondheidszorg op, maar is ook een onschatbare bijdrage aan de kans om iedereen naar school te laten gaan, alleen al omdat de meisjes niet meer kilometers per dag met water voor hun familie hoeven te zeulen en tijd hebben voor onderwijs. Een goede sanitaire voorziening betekent voor miljoenen vrouwen over de hele wereld dat zij niet meer hoeven te wachten voor het donker is voordat zij buiten hun behoeften kunnen doen, hetgeen zal leiden tot veel minder urologische aandoeningen en gevallen van aanranding of verkrachting. Schooluitval onder adolescente vrouwen zal drastisch teruglopen als zij de mogelijkheid krijgen de hele maand naar school te gaan. Moeder - en kindersterfte, onderwerpen die onlangs nog in Nederland weer aandacht kregen, worden drastisch beperkt door goede sanitatie, evenals malaria en andere water gerelateerde ziektes en aandoeningen.

Dames en heren, in de opsomming hiervoor van de positieve bijdragen die schoon water en duurzame sanitatie kunnen leveren heb ik en passant 5 andere Millennium Ontwikkelings Doelstellingen verwerkt. Millennium Ontwikkelings Doelstellingen die de Verenigde Naties unaniem hebben aangenomen gedurende de Millennium Top in 2000 en die daardoor ook bindend zijn voor alle leden. Eén Euro geïnvesteerd in water en sanitatie levert meteen een bijdrage aan tenminste vijf andere MDG's! Dat moet de Hollandse koopman goed doen! Tel daar nog eens bij op dat elke geïnvesteerde Euro ook nog leidt tot minimaal 7 Euro extra productiviteit en de businesscase is rond!

Betekent dit nu dat wij al die andere doelstellingen uit het oog moeten verliezen omdat wij met investeringen in water en sanitatie al onze beloften in kunnen lossen? Het zou natuurlijk mooi zijn als het zo was, maar helaas zit de wereld niet zo eenvoudig in elkaar. Wel zou ik er voor willen pleiten het hele pakket MDG's minder sectoraal te benaderen en juist te kijken, waar met gebruik van overduidelijk aanwezige synergie, verschillende doelstellingen in één keer aangepakt kunnen worden. Want waar gaat het nu uiteindelijk om? Waarom hebben wij als wereldgemeenschap ons zelf unaniem beloofd in 2015 zeer concrete doelstellingen te halen? Juist ja, om een zo groot mogelijke groep medeburgers een toekomstperspectief te bieden met een gezond en waardig bestaan. Zoals ik al zei, belofte maakt schuld!

Het lijkt het mij dus niet zinnig baby- en moedersterfte aan te pakken, inclusief een hele batterij aan inentingen tegen alle mogelijke ziektes, om die moeders en kinderen vervolgens weer naar huis te sturen en in een open riool te laten leven zonder toegang tot goede sanitatie. Vervolgens willen we alle kinderen naar school sturen, als daar voor de jonge waterdragende meisjes al tijd voor is, en riskeren we grote uitval onder tiener meisjes door gebrek aan afsluitbare sanitaire voorzieningen, inclusief het voorhanden hebben en het kunnen deponeren van maandverband. Als zij dan op de seksueel actieve leeftijd belanden komt de epidemische dreiging van HIV/Aids om de hoek kijken, als die besmetting al niet erfelijk overdragen is. Dat doet mij weer denken aan een jongen in een weeshuis in Kisumu, west Kenia, waar ik onlangs in een interview ook al naar verwees. Hij zei letterlijk tegen mij dat hij wenste dat zijn ouders ook aan AIDS zouden zijn overleden en niet in een auto ongeluk, zoals het bij hem het geval was. Nu stonden er batterijen hulpverleners klaar voor zijn huisgenootjes wiens ouders wel aan HIV/AIDS bezweken waren en hij werd gewoon genegeerd! De ene wees is blijkbaar de andere niet!

Ik pleit dus niet voor een verschuiving van één sector naar de andere of om een ranglijst vast te stellen met de volgorde van ontwikkelingsdoelstellingen, maar om een holistische benadering van het ontwikkelingsvraagstuk. Dat water en vooral sanitatie daar mijns inziens een grotere rol in zouden moeten en kunnen vervullen dan nu nog het geval is moge duidelijk zijn, anders was het Internationale Jaar van Sanitatie 2008 ook niet nodig geweest en had Kofi Annan in 2004 geen behoefte gehad aan het instellen van een adviesraad voor water en sanitatie, UNSGAB. De sanitatie doelstelling loopt aanmerkelijk achter en wordt bij ongewijzigde inspanning pas in 2026 gehaald. In Sub-Sahara Afrika is dat zelfs pas ver in de volgende eeuw en zullen er nog 133 miljoen Afrikaanse kinderen van onder de vijf sterven, of te wel 380.000 Boeing 747 equivalenten, voordat wij die doelstelling gerealiseerd hebben. ….en dan moet de andere helft ook nog geholpen worden!!!

In het komende jaar gaan we alles op alles zetten om de bewustwording van het belang van duurzame sanitatie te vergroten. Vervolgens zullen we ons richten op internationale organisaties en nationale overheden en hun aanmoedigen verdere actie te ondernemen. Zo zal ik me als voorzitter van de adviesraad voor water en sanitatie van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties persoonlijk inspannen om bij de komende vergaderingen van de Afrikaanse Unie, de G-8 en de VN Commissie voor Duurzame Ontwikkeling, het onderwerp sanitatie hoog op de agenda te krijgen om waar mogelijk nieuwe en bindende afspraken van regeringsleiders te krijgen. Als derde doel geldt dat we er voor willen zorgen dat in het veld, in de dorpen en in de sloppenwijken waar de problemen echt spelen, gewerkt wordt aan een betere bewustwording van het belang van hygiëne, bijvoorbeeld door handenwas-campagnes en educatie, alsmede vaststellen wat daar de meest duurzame en rendabele oplossingen voor de bestaande problemen zouden kunnen zijn. Dan is het aan de uitvoerders aan de basis, lokaal of extern, publiek of privaat, om die adviezen eventueel over te nemen en te implementeren om zodoende een extra impuls te geven richting het halen van het ontwikkelingsdoel voor water en sanitatie.

Dat wij dit alles in 2008 niet op zullen lossen is evident, maar het Internationale Jaar moet een definitieve koerswijziging tot stand brengen, waarna de megatanker met veel vertraging de steven zal wenden en met de boeg de juiste koers zal aannemen. Had ik U trouwens al verteld dat ik ook marine officier ben geweest??? Daarover een andere keer meer!

Graag wil ik Simavi heel hartelijk danken dat zij dit benefietconcert in het teken van de lancering van het Internationale Jaar van Sanitatie hebben willen plaatsen. Ik wil het Netherlands Water Partnership, en daarmee alle meewerkende en aangesloten organisaties, graag bedanken voor de grote inspanningen die zij zich nu al hebben getroost om het komende jaar van sanitatie vanuit Nederland echt invulling te geven. Het verheugt me dat de watersector zijn krachten zo wil bundelen. Last, maar zeker not least, wil ik U, Staatssecretaris mevrouw Huizinga, heel hartelijk bedanken voor Uw aanwezigheid namens het kabinet. Want als wij echt willen werken aan Sanitatie voor Iedereen, betekent dat ook dat Iedereen voor Sanitatie moet zijn!

En dan nog even dat woord sanitatie, als U allen gewoon in Uw spellingcheck 'toevoegen' aanklikt, verdwijnt het rode lijntje en bestaat het woord de facto in het Nederlands ook!

Ik dank U voor Uw aandacht.