Toespraak Prins van Oranje bij opening First African Water Week in Tunis, 26 maart 2008
Geachte voorzitter - Mijnheer Mandla Gantsho -
President van de Afrikaanse Ontwikkelingsbank, mijnheer Kaberuka
Minister van Landbouw en Watervoorzieningen van Tunesië, zijne excellentie Mohamed Habib Haddad,
Onderministers voor Waterzaken en hooggeplaatste overheidsfunctionarissen uit Afrikaanse lidstaten
Excellenties, geachte afgevaardigden, dames en heren, vrienden
In september 2006 aanvaarde ik op verzoek van de heer Kofi Annan het voorzitterschap van zijn Adviesgroep voor Water en Sanitatie. Kort daarna, in december 2006, leidde ik mijn eerste vergadering hier in ditzelfde hotel in Tunis, waar we ook bijeenkwamen voor onze eerste regionale dialoog met Afrikaanse stakeholders onder leiding van de Afrikaanse Ministerraad voor Waterzaken.
In die openhartige en ontnuchterende dialoog werden veel van de ernstige blokkades die de voortgang op het gebied van water en sanitatie in Afrika in de weg staan, nogmaals benadrukt. Toch was het ook een hoopvolle en bemoedigende discussie, die mij sterkte in mijn vertrouwen dat UNSGAB dankzij de samenwerking met onze Afrikaanse partners een wezenlijke rol kan spelen. Sinds die eerste vergadering in Tunis is mij duidelijk geworden wat we kunnen bereiken. Ik heb er nog geen seconde spijt van gehad dat ik het aanbod van de secretaris-generaal anderhalf jaar geleden heb aanvaard.
Tijdens die vergadering in Tunis maakte u, onze Afrikaanse partners, ons het belang duidelijk van een krachtigere en meer operationele politieke inzet op het allerhoogste niveau. Daarom kwamen we destijds overeen een campagne op te zetten voor een topconferentie over water en sanitatie in Afrika, juist tijdens het Internationale Jaar van Sanitatie. Dit zou een belangwekkende gebeurtenis worden waarmee we water en sanitatie hoog op de Afrikaanse politieke agenda kunnen plaatsen. Namens UNSGAB zegde ik mijn steun toe aan dit initiatief.
En het is gelukt! De Algemene Vergadering van de Afrikaanse Unie is onlangs overeengekomen een speciale Top te organiseren van Afrikaanse regeringsleiders over water en sanitatie, en wel op 30 juni in het Egyptische Sharm el Sheikh. Maar als het bij een topontmoeting blijft ... daar heb ik er al genoeg van meegemaakt om te weten dat ze zonder de juiste input weinig opleveren. Input is inhoud, en alles draait om inhoud.
Welnu, die inhoud werd voor een zeer belangrijk deel vastgesteld tijdens de Africa Sanitation Conference in Durban, afgelopen februari.
Maar liefst 35 Afrikaanse ministers en delegatievoorzitters zegden toe zich tot het uiterste te zullen inspannen om de millenniumdoelen inzake sanitatie te behalen. Een en ander werd op schrift gesteld in de vorm van concrete overeenkomsten, de zg. eThekwini Commitments on Sanitation en het AfricaSan Action Plan 2008-2010. De volgende stap is de bekrachtiging van deze overeenkomsten door de betreffende staatshoofden tijdens de Top van de AU in Sharm el Sheikh.
Ik wil u allen graag oprecht feliciteren en iedereen danken die heeft bijgedragen aan deze indrukwekkende resultaten!
Dames en heren,
Er is vooruitgang geboekt, maar we zijn er nog niet. Er is geen tijd te verliezen. Welke maatstaf je ook hanteert, Afrika ligt ver achter in het verwezenlijken van de millenniumdoelstellingen. Als we nu niets doen, zullen er ieder jaar meer dan een miljoen mensen sterven door gebrek aan schoon drinkwater en veilige sanitaire voorzieningen. Dat mag niet gebeuren. We moeten ons dit jaar, het Internationaal Jaar van Sanitatie, toeleggen op concrete maatregelen en de allerarmsten in Afrika nieuwe kansen bieden zich te ontwikkelen en een gezond en waardig bestaan te leiden. In ons streven naar de millenniumdoelstellingen in Afrika moeten we onze inzet verdubbelen.
De komende maanden zijn wellicht cruciaal voor de toekomst van water en sanitatie in Afrika. Laten we deze impuls vasthouden en deze African Water Week gebruiken om ons voor te bereiden op de volgende stappen!
We moeten ons niet alleen voorbereiden op de speciale AU Top in juni, maar ook op een aantal andere belangrijke bijeenkomsten waarin Afrika hoog op de agenda staat, zoals de G8 en de TICAD IV in Japan later dit jaar, de speciale UN MDG Top in september, een OESO-bijeenkomst op hoog niveau in het najaar en het World Water Forum in maart volgend jaar - om er maar een paar te noemen.
Hoe kunnen we Afrika helpen haar doelstellingen voor water en sanitatie te bereiken?
Dit is voor mij de fundamentele vraag tijdens deze eerste African Water Week. Ik wil in dit verband graag met u over een aantal punten van gedachten wisselen.
Ik weet dat het veel landen aan de capaciteit ontbreekt om de millenniumdoelstellingen te behalen. Er zijn echter ook landen waar deze doelstellingen niet alleen worden gehaald, maar zelfs worden overtroffen. Wat kunnen we van die landen leren? Wat zijn de succesfactoren die dit verschil verklaren?
De landen die de doelstellingen zullen halen, worden geleid door een politieke klasse die de ernst van het probleem onderkent en ook de noodzakelijke maatregelen heeft getroffen. Zij hebben een realistisch maar ambitieus schema opgesteld, hun instellingen voorzien van een controleerbaar management en ook voldoende geïnvesteerd in water en sanitatie.
Wat we ook leren is dat tastbare en duurzame resultaten pas worden bereikt als we verder kijken dan alleen de beleidsvorming zelf, en ons ook richten op de feitelijke implementatie aan de hand van werkbare strategieën en realistische budgettoewijzingen en zorgen voor een duidelijke koppeling met andere ontwikkelingsprojecten, zoals de PRSP's. Uiteraard is ook de volledige en tijdige betrokkenheid van alle stakeholders een absolute voorwaarde. Als we concrete resultaten in het veld willen boeken, is een bottom-up benadering essentieel. We kunnen bijvoorbeeld een aantal wijze lessen leren uit de Total Sanitation Campaign die voor het Indiase platteland is ontwikkeld!
Tegelijkertijd zullen we ons extra moeten inspannen om de capaciteit van de menselijke hulpbronnen uit te breiden en een toereikend controle- en evaluatiesysteem op te zetten.
Dames en heren, dit alles kunnen we voor elkaar krijgen!
Uit een aantal positieve voorbeelden blijkt al dat er daadwerkelijk vorderingen worden geboekt:
Zo heeft Oeganda afzonderlijke strategieën uitgestippeld voor de water- en sanitaire voorzieningen op het platteland, in dorpen en in de steden en daarnaast een geïntegreerd investeringsplan en investeringsmodel opgesteld dat de hele watersector bestrijkt. Dit project voorziet bijvoorbeeld in subsidies voor plaatselijke overheden in het kader van de fiscale decentralisatiestrategie, en toestemming voor deze overheden om plaatselijke hulpbronnen in te zetten.
Ook in Tanzania hebben de hervormingen geleid tot de overdracht van taken en verantwoordelijkheden, en van de beslissingsbevoegdheid en zeggenschap over de middelen die nodig zijn voor basale voorzieningen aan de District Councils, ngo's en de particuliere sector.
In Ethiopië worden water en sanitatie inmiddels erkend als een belangrijk instrument in de armoedebestrijding. De watersector krijgt dan ook uitgebreide aandacht en aanzienlijk meer financiële middelen toebedeeld in het Poverty Reduction Plan.
Ethiopië heeft ook geïntegreerde programma's opgesteld, de zg. WASH Programmes, ter verbetering van de water- en sanitaire voorzieningen en de hygiëne. De ministeries van Watervoorziening, Volksgezondheid en Onderwijs hebben een intentieverklaring ondertekend waarin voor iedere partner staat aangegeven wat zijn taken en verantwoordelijkheden zijn bij de implementatie van deze programma's, en waarin het belang wordt benadrukt van een sectoroverstijgende aanpak bij het streven naar de millenniumdoelstellingen.
Onder rechtstreeks toezicht van de premier hebben deze drie ministeries twee nationale coördinatiestructuren opgezet: een voor beleid en strategie en de andere voor technische en operationele kwesties. Ook maatschappelijke organisaties, de particuliere sector en internationale ontwikkelingspartners worden hier actief bij betrokken. Er is een National Sanitation Forum opgericht ter bevordering en ondersteuning van de sanitaire sector. Daarnaast zijn er duidelijke institutionele afspraken, subnationale rollen en verantwoordelijkheden vastgelegd.
Een en ander heeft inmiddels tot verbluffende resultaten geleid. In de Ethiopische regio Southern Nations zijn in slechts anderhalf jaar tijd 1,3 miljoen latrines gebouwd.
Uit deze voorbeelden blijkt dat wij allen lering kunnen trekken uit de cruciale acties die in andere landen inmiddels zijn genomen. Deze week hebt u alle gelegenheid rond te kijken, ervaringen uit te wisselen en te leren van uw mede-Afrikanen. Al deze succesverhalen - er zijn er nog veel meer, maar ik moest een selectie maken - zijn door Afrikanen voor Afrikanen tot stand gebracht. Ik weet dat u klaar staat om de wereld te laten zien wat de Afrikaanse trots vermag. Als u de wereld toont dat u uw eigen ontwikkeling en welzijn serieus neemt, zal de wereld u graag helpen uw doelen te bereiken!
Dames en heren,
Het thema van deze eerste African Water Week is het versnellen van de waterzekerheid of de sociaaleconomische ontwikkeling van Afrika. Het doet mij veel deugd dat de AMCOW en de Afrikaanse Ontwikkelingsbank de cruciale rol van water voor de ontwikkeling van dit continent onderkennen.
Water ligt ten grondslag aan alle voedselproductie. Water en sanitatie zijn de belangrijkste factoren in het streven de gezondheid te verbeteren en de armoede op grote schaal te bestrijden.
Door een verstandig beheer van de waterbronnen kunnen ook de gevolgen van de klimaatverandering worden beperkt. Verdere ontwikkeling van de waterkrachtsector zal enorme voordelen opleveren voor de Afrikaanse energiebalans, zeker nu water al een beperkende factor is gebleken in de productie van biobrandstoffen. Water en ontwikkeling gaan echt hand in hand.
Veel van deze vraagstukken staan volgende week ook op de agenda in Addis Abeba, tijdens de eerste gezamenlijke jaarvergaderingen van de Conferentie van ministers van Economische Zaken en Financiën van de AU en de ECA-Conferentie van Afrikaanse ministers van Financiën, Planning en Economische Ontwikkeling.
Ik hoop dat de resultaten van deze eerste African Water Week aan die bijeenkomst worden voorgelegd. Afrika kan de nieuwe uitdagingen waar zij in de 21ste eeuw mee te maken krijgt, immers alleen aangaan als de waterkwestie voortvarend wordt aangepakt en als er maximaal van de potentiële synergieën wordt geprofiteerd.
Dames en heren, ik zou ter afsluiting een paar dingen willen samenvatten.
In Durban is overeenstemming bereikt over acties voor sanitatie. We mogen ervan uitgaan dat we hier in Tunis deze week overeenstemming bereiken over acties voor de waterzekerheid. Ik hoop oprecht dat de eerste African Water Week een aantal krachtige en praktische aanbevelingen oplevert waarin de spilfunctie van waterbronnen wordt onderkend. Als dat lukt, dan leggen we in deze week een uitstekend fundament voor de Top van de AU en de andere waterconferenties later dit jaar.
Ik ben ervan overtuigd dat de AMCOW en de Afrikaanse Ontwikkelingsbank politiek leiderschap, beleidsadvies en steun zullen bieden bij de verschaffing, het gebruik en het beheer van waterbronnen voor de duurzame sociaaleconomische ontwikkeling van Afrika en de gezondheid en het welzijn van haar bevolking. Verder doet het me deugd te kunnen melden dat alle leden van UNSGAB, onder wie ikzelf, klaar staan om u te ondersteunen en met u samen te werken. Wij geloven oprecht dat we door samenwerking onze millenniumdoelstellingen voor water en sanitatie wezenlijk dichterbij kunnen brengen.
Hartelijk dank voor uw aandacht.