Toespraak van Prinses Laurentien ter gelegenheid van het afscheid van de voorzitter van de Vereniging van Openbare Bibliotheken, prof.mr. E. Jurgens, bij de Openbare Bibliotheek Amsterdam
Dames en heren, waarde VOB Voorzitter ...... Professor Jurgens,
We moeten er binnen de Vereniging Openbare Bibliotheken nog wat aan wennen dat we u formeel niet meer als onze Voorzitter kunnen aanspreken... Ik doe mijn best maar neemt u het mij niet kwalijk als het niet steeds lukt.
Voor u draait vandaag om leesbevordering, en met name de rol van poezie daarin - specifiek sonnetten. Het is immers Gedichtendag. Dit is dan ook een zaal vol poëzieliefhebbers. Sommigen hebben er zelfs hun vak van gemaakt. Daar zijn we hen natuurlijk zeer dankbaar voor (zeker als ze de gedichten dan ook nog zo prachtig kunnen voordragen, zoals Ramsey Nasr). Gedichtendag mag dan wel een waardevolle context geven voor dit symposium, maar u bent toch echt de aanleiding dat wij hier vandaag zijn!. Vandaag draait dus om u, mijnheer de Voorzitter! Ja ja, ik zie u ongemakkelijk glimlachen.... Dat siert u. Maar vandaag kunt u er niet omheen, dus ik zou zeggen… sit back, relax and enjoy the ride...!
Tijdens uw 8 jaar voorzitterschap is er veel gebeurd met, voor en door de VOB. Ik noem 3 mijlpalen die mede dankzij uw stuurmanskunst zijn behaald en in goede banen zijn geleid:
- De VOB vierde haar 100e verjaardag (in 2008).
- De VOB ontwikkelde met inbreng van velen een nieuwe strategie, om in te spelen op de dynamische ontwikkelingen in de buitenwereld, niet in de laatste plaats de invloed - zowel qua de verrijking als ook de uitdagingen - van informatie technologie. Juist omdat zoveel informatie niet alleen schriftelijk, maar ook digitaal beschikbaar is, zijn lezen en leesvaardigheden meer dan ooit noodzakelijk. En daarnaast roept een verruiming van het aanbod van informatie ook de vraag op wat mensen nodig hebben om informatie op zijn waarde te kunnen beoordelen. Deze en vele andere vragen zijn tijdens dit strategische proces aan de orde gekomen. U heeft mij op verschillende momenten bij dit proces betrokken, waarvoor dank. Deze reflectieperiode leidde uiteindelijk tot de Agenda voor de Toekomst (2008).
- Ook werd de VOB opgesplitst in 3 organisaties (in 2009 - branchevereniging VOB, Bibliotheek.nl (digitale bibliotheek) en Sectorinstituut Openbare Bibliotheken SIOB). En, gelukkig vroeg u mij verbonden te blijven aan de VOB en dus bij de belangrijke rol en het werk van de bibliotheken. Dank voor dat vertrouwen de afgelopen jaren...
Wat is mij in onze regelmatige contacten de afgelopen jaren over u opgevallen? Allereerst uw authentieke passie voor alles waar de bibliotheken voor staan: van hoge literatuur tot gemakkelijk lezen projecten, van leesbevordering onder kinderen en volwassenen tot media wijsheid en de centrale rol van de bibliotheken in een gemeenschap.
Maar passie alleen, hoe groot en authentiek ook, is niet genoeg om vakkundig te besturen. Besturen vraagt om andere kunsten... zoals het verbinden van allerlei belangen, om vervolgens samen een visie gestalte te geven, en ook te implementeren. U luistert met respect naar die verschillende belangen, om vervolgens met uw deskundige mede-bestuurders beslissingen te nemen en de koers te bepalen.
De maatschappelijke context van bibliotheken stond centraal tijdens uw bestuursperiode. Deze trend zet zich ongetwijfeld voort. De meerwaarde van bibliotheken is immers om bij te dragen aan de ontwikkeling van burgers, van heel jong tot minder jong. De bibliotheek functie geeft daarmee invulling aan de notie van permanent leren... Het kunnen lezen is immers de basis van ieders ontwikkeling. Een open deur, maar we kunnen het niet voor lief nemen.
Daarmee staat de bibliotheek par excellence voor 'het publieke domein'. Dat is een groot goed. Volgens de beroemde politicologe Hannah Arendt kan de mens pas vrijheid ervaren als hij zich begeeft in de publieke ruimte en daar andere mensen ontmoet, spreekt en zich inzet voor de gemeenschap. Daar zijn mensen 'vrij van hun baas en familie´ en kunnen mensen dus vrijuit spreken. Door vrij te kunnen handelen en spreken kunnen mensen onthullen wie ze zijn en hun mening laten horen.
Een open debat aangaan, gedachten en meningen uitwisselen, elkaar ontmoeten, kennis vergaren... het helpt ons om actieve burgers te zijn. Juist de bibliotheek staat voor een laagdrempelige toegang tot het vergaren, begrijpen en verwerken van informatie en kennis.
De functie van bibliotheek is dus onmisbaar vanuit breed maatschappelijk oogpunt, nog even daar gelaten waar die functie precies invulling krijgt. Maar laten we het belang van de fysieke zichtbaarheid van boeken niet onderschatten. Onderzoek wijst uit dat zichtbare aanwezigheid van boeken in het wereldbeeld van mensen - kinderen en volwassenen - cruciaal is om hen aan te zetten tot lezen. Vandaag telt meer dan ooit: wat je ziet, bestaat!
Bibliotheken erkennen natuurlijk als geen ander het belang van leesbevordering bij kinderen... dat kinderen die vandaag leren lezen en schrijven, de lezers en schrijvers (en de dichters) van morgen zijn - zeg maar de opvolgers van Ramsey Nasr.... Gerlien van Dalen van Stichting Lezen zal hier ongetwijfeld verder op in gaan. Uit recent onderzoek van Stichting Lezen bleek dat 60% van de ondervraagd ouders hun kinderen voorleest, en dat 80% dit 5 tot 10 minuten lang doet. Dat zijn bemoedigende resultaten! Deze dagelijks terugkerende minuten zijn van onschatbare waarde voor de woordenschat en taalontwikkeling van kinderen.
Professor Jurgens, ik hoop van harte voor de toekomst van een geletterd Nederland dat uw passie en stuurmanskunst als een waardevolle nalatenschap worden overgedragen, gekoesterd en voortgezet door alle vakmensen die de VOB gelukkig rijk is.
Ik ben aan het einde gekomen van mijn verhaal en ik zie dat ik uw gevoel van ongemak dat we het vandaag heel veel over u hebben, niet heb weggenomen. Wellicht heb ik dat gevoel zelfs nog wat versterkt.... dat was eigenlijk ook wel een beetje mijn bedoeling.... Maar wij willen ook weer niet TE opstandig zijn... dus ook ik vervul met veel plezier uw wens om een gedicht hardop met u te delen....: "Sonnet op het Sonnet" van de Haagse dichter en dominee Jan Jakob Lodewijk ten Kate (1819 - 1889).
Professor Jurgens (ziet u, ik leer het al!), ik dank u hartelijk voor uw fantastische inzet de afgelopen jaren en ik wens u heel veel geluk voor de toekomst.